“Zo ben ik nu eenmaal,” zei de man op mijn kanttekening dat hij nooit een vraag stelt, “ik ben beter in luisteren.”
Ter plekke triggerde de frase: zo ben ik nu eenmaal.
Ik dacht ook: in werksituaties kun je je zo’n houding niet permitteren. Reflectie op eigen handelen is een essentiële vaardigheid, zeker als je werkt met mensen. Zijn uitspraak zou je als nuchtere zelfkennis kunnen betitelen en het daar bij laten. Maar de uitspraak is qua effect ook verwant aan de bekende dooddoener in gesprekken. Want is ‘t niet ook een weigering om verder te kijken? Dit is het, doe ‘t er mee, maar verwacht niet dat ik in beweging kom?
Ter verduidelijking, het betrof hier iemand in de privésItuatie die ik wekelijks tref in een gesprekssituatie. Iemand die mij bovendien betitelt als vriend.
Later dacht ik na over het tweede deel van de opmerking: ik ben beter in luisteren. Een mooie kwaliteit, dat luisteren, zeker in een maatschappij die bol staat van zenden en je mening geven. Maar wat is de waarde van luisteren als je geen vragen stelt? Tuurlijk, we kennen de begripvolle toehoorder bij wie we ons hart uitstorten zonder hinderende vragen die de woordenstroom onderbreken. Of de empathische luisteraar die ons alle ruimte geeft. Maar is dat op termijn ook nog luisteren?
Opvallend detail: deze persoon meent mij goed te kennen. Dat zegt hij. Benieuwd naar mijn perspectief? Ik denk: jij kent mij helemaal niet en je zult mij vermoedelijk ook niet leren kennen. Wie ik ben, hoe ik mijn leven leef valt buiten jouw kader. En buiten de wens die te leren kennen.
Luisteren zonder vragen stellen is niets meer dan aanhoren. Misschien merken we meer op dan de woorden alleen, hebben we oor voor de toon en zien we iets in de houding, maar toch … Dat soort luisteren kwalificeer ik op termijn niet meer als kwaliteit, maar als een kuil met een camouflagenet er over.
Om gezien en gehoord te worden hebben we gemeende belangstelling nodig. Iemand die via vragen interesse in ons toont en laat blijken dat hij ons wil begrijpen. Het is een actieve beweging naar de ander toe. Ik noem het geen halen, dat is te veel, dat neigt naar trekken, maar luisteren vereist hoe dan ook een actieve deelname en dat actieve is in allerlei gradaties mogelijk. Aanhoren is jezelf niet betrekken in die uitwisseling en je kwetsbaarheid buiten de waagschaal houden.
Het luisteren van de zelf benoemde vriend is voor mij een liedje dat snel uit is. Er worden feitelijke wederwaardigheden vermeld alsof we speelstukken op een bord plaatsen, maar nooit aan het spel beginnen. Herken je dat? Op den duur verveelt mij dat mateloos. En hoewel iemand het recht heeft dat te vinden, is de combi met ‘zo ben ik nu eenmaal’ dodelijk.
Helaas, mijn aanvulling dat ik het jammer vind dat hij nooit een vraag stelt, kukelde in diezelfde kuil. Ik keek over de rand, zag de berg zinnen liggen en dacht: een vriend … voor mij is dat echt iets anders.