We weten allemaal: met je oren hoor je en met twee stuks lokaliseer je geluid, maar om te verstaan heb je een gehoorzenuw en een brein nodig. Voeg daar aandacht en concentratie aan toe en je hebt luisteren.
De zee kun je horen, met je handen voor je oren, in een kokkel, in een mosterdpotje, of aan zee. Judith Herzberg
Daar bovenop hebben we nog ‘echt luisteren’. Blijkbaar is dat een verfijndere vorm van ‘gewoon’ luisteren.
Ondertussen vraag ik me schelms af: als je echt luisteren hebt, dan bestaat er ook onecht luisteren. Wat moet ik me daarbij voorstellen? Hoe werkt dat? Hoor je, maar luister je niet?? Luister je, maar versta je niet??
Ondanks die tegendraadse vraag gebruik ik geregeld de overtreffende van de overtreffende trap door een accent toe te voegen: écht luisteren.
Waarom?
Om te benadrukken dat luisteren om ontplooiing vraagt, moeite kost en meer betreft dan alleen die oren. En ook omdat hier héél erg veel te winnen valt, mits we aan de slag gaan en bereid zijn om er voor te werken.
Als vaardigheid wordt luisteren zowel ondergewaardeerd als overschat.
Ondergewaardeerd. Het tegenovergestelde wordt hoger aangeslagen: bijv je laten horen en argumenteren.
Overschat. In de zin van: Luisteren? ‘Piece of cake’ of schouderophalend: “Dat kunnen we wel”
Nee, luisteren is niet sexy
Ik zie vergelijkingen met aandacht, opmerkzaamheid en bijvoorbeeld ontspanning. We weten allemaal hoe belangrijk het is en toch besteden we er relatief weinig aandacht aan.
Nu kan ik de heilige uithangen, maar ik beken dat ik mijn luistervaardigheid soms ook overschat. Praten lukt prima zonder contact met lijf en gevoel, mijn gedachten zijn ergens anders, ik heb geen zin, ik dénk goed te luisteren … Écht luisteren (ja, daar heb j ‘m weer) vereist aandacht, vertraging en verbinding met Hoofd, Hart & Lijf. Dat is in onze voortrazende maatschappij een uitdaging. Ook voor mij.
- Luisteren is he-le-maal niet eenvoudig
- Echt luisteren is ware kunst
- En écht luisteren is harder nodig dan we willen inzien
Écht luisteren is onderdeel van afstemmen, essentieel in de communicatie met mensen met breinfalen. Nee, ik heb het dan niet over horen, niet over ‘gewoon’ luisteren, wél over met hoofd, hart & lijf luisteren naar de inhoud en naar álle aspecten die deel uitmaken van de klank. Dat kost moeite, dat vraagt om een vorm van leegmaken en concentratie. Niet handelen maar zijn, en luisteren-luisteren naast de evenknie kijken-kijken.
Een alles bepalende bouwsteen als het om breinfalen gaat. Een afbreeksteen als we het nalaten en taakgericht blijven werken. Zie er met een kraaievalse start nog maar iets van te breien. Dat kan uren, zo niet de hele dag doorwerken. Inderdaad, we zijn dan zelf debet aan lastig of onbegrepen gedrag en de vicieuze cirkel ligt op de loer.
Bij intercollegiaal overleg zijn de gevolgen minder ingrijpend, maar ook daar geldt dat echt luisteren zich terugwint. Ik zie het in de casussen die ik voorgeschoteld krijg. Man, wat wordt er een energie, tijd en werklust verspild met tegen en langs elkaar heen praten. Is de zorgsector een uitzondering?
We weten het en toch …
Steeds vaker duikt in de media het woord ‘radicaal’ op, bijv radicale aandacht of radicale empathie. Dit om een intensieve of diepgaande aanpak te benadrukken. Vertel mij wat, daar is niks nieuws aan, maar het gespierde ‘radicaal’ schuurt lekker met het wollige zelfstandig naamwoord. Dat trekt aandacht, dat doet iets met je. Kijk, ook dat is luisteren.
Moet ik mee met de tijd? Lekker sexy? Quispa, hét adres voor Radicaal luisteren en Radicaal contact???